در پاسخ به سوال ایمونوگلوبولین چیست می‌توان گفت گلبول‌های سفید خون ایمونوگلوبولین یا آنتی‌بادی‌ها را تولید می‌کنند. این سلول‌ها به بدن شما در مبارزه و دفاع با انواع عفونت‌ها و بیماری‌هایی مانند سرطان، بیماری‌های خودایمنی و سایر شرایط کمک می‌کنند.
این مولکول‌ها به سلول‌های بیگانه مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها متصل می‌شوند تا گلبول‌های سفید بتوانند آن‌ها را از بین ببرند. پزشکان برای تشخیص ساده‌تر عفونت‌ها یا بیماری‌هایی مانند سرطان، آزمایش ایمونوگلوبولین را تجویز کنند. در این مقاله به سوال ایمونوگلوبولین چیست، به‌طور جامع‌تر پاسخ می‌دهیم و به بررسی ساختار ایمونوگلوبولین و انواع ایمونوگلوبولین می‌پردازیم. پس همراهمان بمانید.
تعریف ایمونوگلوبولین
ایمونوگلوبولین چیست؟ این مواد مولکول‌های Y شکلی هستند که از قند و پروتئین ساخته شده‌اند و توسط سلول‌های پلاسما (نوعی گلبول سفید) تولید می‌شوند. آن‌ها سه وظیفه اصلی دارند:
- خنثی‌کردن عوامل خارجی برای جلوگیری از ورود آن‌ها به سلول‌های بدن؛
- نشان‌دار کردن عوامل بیگانه تا ماکروفاژها (گلبول‌های سفید خاصی) آن‌ها را به‌راحتی شناسایی و نابود کنند.
- تحریک دیگر واکنش‌های ایمنی برای ازبین‌بردن عوامل بیگانه.
در ساختار ایمونوگلوبولین، نوک آن دارای بخشی است که مانند قفل و کلید، فقط به قسمت خاصی از مولکول‌های بیگانه متصل می‌شود. بدن ما میلیون‌ها آنتی‌بادی مختلف تولید می‌کند و هر آنتی‌بادی فقط به یک نوع خاص از مولکول بیگانه متصل می‌شود.
پزشکان برای بررسی سطح ایمونوگلوبولین‌ها که ممکن است بالاتر یا پایین‌تر از حد طبیعی باشد، آزمایش‌هایی را تجویز می‌کنند. زیرا این تغییرات وجود مشکلات مختلف در بدن را نشان می‌دهند. مثلا نوعی سرطان به نام مولتیپل میلوما اغلب با سطح بالای ایمونوگلوبولین‌ها همراه است، درحالی‌که نوعی بیماری کلیوی ممکن است سطح آن‌ها را کاهش دهد.
ساختار ایمونوگلوبولین
حالا که متوجه شدید ایمونوگلوبولین چیست، ساختار آن‌ها را بررسی می‌کنیم. مولکول‌های آنتی‌بادی (ایمونوگلوبولین) گلیکوپروتئین‌هایی هستند که از یک یا چند واحد تشکیل شده‌اند. هر واحد شامل چهار زنجیره پلی‌پپتیدی است که عبارت‌اند از:
- دو زنجیره سنگین (H) یکسان
- دو زنجیره سبک (L) یکسان
انتهای آمینویی زنجیره‌های پلی‌پپتیدی دارای تنوع زیادی در ترکیب اسیدهای آمینه است و به همین دلیل به‌عنوان ناحیه متغیر (V) شناخته می‌شود تا از ناحیه نسبتا ثابت (C) متمایز شود. هر زنجیره سبک از یک دامنه متغیر VL و یک دامنه ثابت CL تشکیل شده است. زنجیره‌های سنگین نیز شامل یک دامنه متغیر VH و سه دامنه ثابت CH1، CH2 و CH3 می‌شوند.
هر زنجیره سنگین تقریبا دوبرابر زنجیره سبک، اسیدآمینه دارد و وزن مولکولی آن حدود ۵۰,۰۰۰ دالتون است. درحالی‌که زنجیره سبک حدود ۲۵,۰۰۰ دالتون وزن دارد. بنابراین، وزن مولکولی کل یک مونومر ایمونوگلوبولین تقریبا ۱۵۰,۰۰۰ دالتون خواهد بود.
انواع ایمونوگلوبولین
انواع مختلفی از آنتی‌بادی‌ها توسط سیستم ایمنی بدن شما تولید می‌شوند. این پنج نوع آنتی‌بادی در مبارزه با بیماری‌ها نقش دارند، زیرا ویروس‌ها، باکتری‌ها و سایر عوامل بیماری‌زا (میکروارگانیسم‌هایی که باعث بیماری می‌شوند) را شناسایی می‌کنند و برای نابودکردن آن‌ها وارد عمل می‌شوند. هر کدام از این آنتی‌بادی‌ها روش خاصی برای دفاع از بدن در برابر بیماری و عفونت دارند.
موجودات بیماری‌زا به دلیل داشتن آنتی‌ژن‌ها (مولکول‌های خاصی که روی سطح آن‌ها قرار دارند)، به‌عنوان عوامل بیگانه شناسایی می‌شوند. هر آنتی‌بادی که توسط سیستم ایمنی تولید می‌شود، به یک آنتی‌ژن خاص متصل شده و سپس عامل بیماری‌زا را نابود کرده یا آن را نشان‌دار می‌کند تا سلول‌های ایمنی دیگر آن را شناسایی کنند و از بین ببرند. اما انواع ایمونوگلوبولین چیست؟
IgA: در غشای مخاطی (مثلا در دستگاه تنفسی و دستگاه گوارشی)
ایمونوگلوبولینA (IgA) بیشتر در بافت‌های مخاطی مانند مخاط دهان، واژن، روده‌ها و همچنین در بزاق، اشک و شیر مادر یافت می‌شود. این آنتی‌بادی حدود ۱۵درصد از کل آنتی‌بادی‌های بدن انسان را تشکیل می‌دهد و توسط سلول‌های B تولید شده و از لایه‌ای نازک به نام لامینا پروپریا در بافت‌های مخاطی ترشح می‌شود.
IgA یکی از انواع ایمونوگلوبولین و اولین خطوط دفاعی بدن در برابر عفونت است. این آنتی‌بادی به عوامل بیماری‌زا متصل می‌شود و آن‌ها را برای تخریب علامت‌گذاری کرده و همچنین از چسبیدن آن‌ها به سلول‌های اپیتلیال (که سطح بافت‌های بدن را می‌پوشانند) جلوگیری می‌کند.
IgA همچنین با واکنش‌های حساسیتی شدید در افراد مبتلا به بیماری سلیاک و بعضی دیگر از اختلالات خودایمنی در ارتباط است.
IgD: برای فعال‌سازی سلول‌های B
ایمونوگلوبولین D(IgD) در مراحل ابتدایی پاسخ ایمنی اهمیت زیادی دارد. برخلاف سایر آنتی‌بادی‌ها، IgD به‌طور فعال در جریان خون گردش نمی‌کند، بلکه به سلول‌های B متصل می‌شود تا پاسخ ایمنی را آغاز کند. به‌عنوان یک آنتی‌بادی سیگنال‌دهنده، IgD به تحریک ترشح IgM کمک می‌کند تا در مبارزه با بیماری‌ها و عفونت‌ها ایفای نقش کند.
IgD تنها حدود ۰.۲۵درصد از آنتی‌بادی‌های بدن انسان را تشکیل می‌دهد. باوجود نقش حیاتی آن در آغاز پاسخ ایمنی، ما از IgD کمترین شناخت را در میان انواع ایمونوگلوبولین داریم. بنابراین اطلاعات کمی درباره نحوه مشارکت آن در سایر بخش‌های سیستم ایمنی وجود دارد.
IgE: مسئول واکنش‌های آلرژیک
ایمونوگلوبولینE (IgE) آنتی‌بادی مسئول واکنش آلرژیک است و بیشتر در ریه‌ها، پوست و غشای مخاطی یافت می‌شود. سلول‌های B این ماده را تولید می‌کنند و از غدد لنفی یا سایر بافت‌های لنفاوی نزدیک به محل آلرژن (یک ماده بی‌ضرر که واکنش آلرژیک را تحریک می‌کند) ترشح می‌شود/
وقتی IgE به آلرژن متصل می‌شود، زنجیره‌ای از واکنش‌ها را فعال می‌کند. بازوفیل‌ها و ماستوسل‌ها که از زیرگروه‌های گلبول‌های سفید هستند، دگرانوله (باز) می‌شوند و هیستامین (یک ترکیب التهابی) را در جریان خون آزاد می‌کنند. هیستامین مسئول بسیاری از علائم شایع آلرژی مانند خارش، قرمزی و تورم است.
IgG: فراوان‌ترین نوع آنتی‌بادی در خون که می‌تواند در برابر عفونت‌ها مقابله کند
ایمونوگلوبولینG (IgE) حدود ۷۵درصد از کل آنتی‌بادی‌های موجود در بدن انسان را تشکیل می‌دهد. بسته به نوع آنتی‌ژن، IgG یک عامل بیماری‌زا را علامت‌گذاری می‌کند تا سلول‌ها و پروتئین‌های ایمنی دیگر آن را شناسایی کنند یا سیستم مکمل را فعال می‌کند تا میکروارگانیسم را به‌طور مستقیم نابود کند.
بااین‌حال، IgG گاهی در افراد مبتلا به بیماری‌های خودایمنی باعث بروز واکنش‌های ناخواسته می‌شود. در این شرایط، سیستم ایمنی به‌اشتباه به سلول‌ها و بافت‌های بدن خود فرد حمله می‌کند.
IgM: اولین آنتی‌بادی تولید شده در پاسخ به عفونت
ایمونوگلوبولین M (IgM) نیز یکی از اولین آنتی‌بادی‌هایی است که توسط سیستم ایمنی برای مقابله با عفونت به کار گرفته می‌شود. سطح IgM در مواجهه اولیه با یک عامل عفونی به‌سرعت افزایش یافته، اما پس از آن با افزایش آنتی‌بادی‌های IgG، سطح آن کاهش می‌یابد.
IgM نیز توسط سلول‌های B تولید می‌شود و وقتی به یک پاتوژن متصل می‌شود، سایر آنتی‌بادی‌ها و سلول‌های ایمنی را فعال می‌کند.
علاوه‌بر فعال‌سازی پاسخ ایمنی، نوع خاصی از IgM به سلول‌های B کمک می‌کند تا وجود پاتوژن را حتی پس از نابودی آن به‌خاطر بسپارند. بنابراین، اگر در آینده دوباره در معرض همان عامل بیماری‌زا قرار بگیرید، سیستم ایمنی به‌لطف سلول‌های B خاطره، با سرعت و قدرت بیشتری واکنش نشان خواهد داد.
آزمایش ایمونوگلوبولین و کاربرد آن
در پاسخ به سوال آزمایش ایمونوگلوبولین چیست باید بگوییم، پزشکان معمولا آزمایش‌هایی را برای بررسی سطح گردش انواع ایمونوگلوبولین تجویز می‌کنند تا عملکرد سیستم ایمنی شما را اندازه‌گیری کنند. IgD به‌طور روتین آزمایش نمی‌شود و عملکرد آن هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است.
در این بخش نگاهی به آزمایش‌های ایمونوگلوبولین و معنای نتایج پایین یا بالای آن‌ها می‌اندازیم. محدوده‌های استاندارد معمولا بر اساس پرسنتایل‌های ۲.۵ و ۹۷.۵ تعیین می‌شوند. هر آزمایشگاه محدوده استاندارد خاص خود را تعیین می‌کند، بنابراین این مقادیر تنها برآورد هستند. هدف از این آزمایش تشخیص‌های زیر است:
سطوح بالای ایمونوگلوبولین
سطح ایمونوگلوبولین در افراد مبتلا به شرایط زیر بالا است:
- بیماری‌های خودایمنی؛
- آمیلوئیدوز؛
- هپاتیت؛
- سیروز؛
- عفونت مزمن؛
- بعضی سرطان‌ها مانند مولتیپل میلوما؛
- آلرژی‌ها؛
- بیماری التهابی روده.
سطوح پایین ایمونوگلوبولین
سطوح پایین این مواد نشان می‌دهد که سیستم ایمنی شما به‌درستی عمل نمی‌کند. انواع نقص ایمنی در کودکان از جمله شرایطی هستند که ایمونوگلوبولین‌ها سطح پایینی دارند. شرایط زیر با سطوح پایین ایمونوگلوبولین‌ها مرتبط هستند:
- عفونت‌های شدید؛
- عوارض جانبی داروها؛
- بیماری‌های کلیوی؛
- سوختگی‌ها؛
- سوءتغذیه؛
- سرطان.
برخی از افراد با سطوح پایین‌تر از حد طبیعی ایمونوگلوبولین به دنیا می‌آیند. مثلا طبق گزارش خدمات بهداشت جهانی کمبود IgA در حدود ۱ نفر از ۷۰۰ نفر رخ می‌دهد. بهان طب آزما تجهیزات پزشکی لازم را عرضه می‌کند تا پزشکان بتوانند راحت‌تر شرایط خاص این افراد را تشخیص دهند.
سطوح غیرعادی ایمونوگلوبولین
نتایج غیرمعمول ممکن است به این معنا باشد که فرد به یک بیماری خودایمنی مبتلا است. این بیماری‌ها زمانی رخ می‌دهند که بدن فرد، ایمونوگلوبولین‌هایی تولید می‌کند که به سلول‌های خودی حمله می‌کنند، نه به سلول‌های بیگانه و مهاجم. اگر این اتفاق بیفتد، به آن شباهت مولکولی گفته می‌شود.
در چنین شرایطی نوک‌های ایمونوگلوبولین‌های در حال گردش که برای یک عفونت قبلی آماده شده‌اند، به نوک‌هایی که روی سلول‌های سالم بدن شما هستند شباهت دارند و ایمونوگلوبولین‌ها به آن سلول‌های سالم حمله می‌کنند.
شرایطی که در آن‌ها ایمونوگلوبولین‌ها به سلول‌های سالم شما حمله می‌کنند، عبارت‌اند از:
- ترومبوسیتوپنی ایمنی (نابودی خودایمنی پلاکت‌ها)؛
- کم‌خونی همولیتیک خودایمنی (نابودی خودایمنی گلبول‌های قرمز)؛
- سندروم گیلن‌باره (نابودی خودایمنی اعصاب کنترل‌کننده تنفس)؛
- پلی‌نورپاتی التهابی دمیلینه مزمن (نابودی خودایمنی پوشش محافظتی اعصاب شما)؛
- این شرایط ممکن است با IVIG (ایمونوگلوبولین داخل وریدی) درمان شوند.
سخن نهایی
ما در این مقاله به بررسی پاسخ سوال ایمونوگلوبولین چیست پرداختیم. مولکول‌هایی که سلول‌های پلاسما پس از فعال‌سازی سلول‌های B به دلیل قرارگیری در معرض یک عامل بیگانه تولید می‌کنند. سلول‌های B نوعی از گلبول‌های سفید خون هستند.
شرایط مختلفی از نظر سلامت با سطوح بالاتر یا پایین‌تر ایمونوگلوبولین‌ها مرتبط هستند. اگر شما سابقه خانوادگی از ضعف سیستم ایمنی یا علائم مربوط به یک بیماری با سطوح غیرعادی آنتی‌بادی‌ها داشته باشید، پزشک ممکن است برای شما آزمایش سطح ایمونوگلوبولین‌ها را توصیه کند.
